Giới thiệu một số điểm mới của Luật Công đoàn sửa đổi năm 2024

28/02/2025

Ngày 27/11/2024, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Luật Công đoàn sửa đổi năm 2024. Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2025 quy định một số điểm mới nổi bật như sau:

1. Lao động là người nước ngoài được gia nhập Công đoàn Việt Nam (Điều 5 Luật Công đoàn 2024): ngoài người lao động Việt Nam thì người lao động là công dân nước ngoài làm việc tại Việt Nam theo hợp đồng lao động có thời hạn từ đủ 12 tháng trở lên được gia nhập và hoạt động công đoàn tại công đoàn cơ sở.

2. Các trường hợp bị nghiêm cấm trong công đoàn (Điều 10 Luật Công đoàn 2024)

- Bổ sung thêm hành vi bị nghiêm cấm với cán bộ công đoàn:

+ Nhận viện trợ, tài trợ, tiếp nhận hỗ trợ kỹ thuật trái luật.

+ Không đóng/chậm đóng/đóng không đúng mức/đóng không đủ số người phải đóng kinh phí công đoàn; sử dụng kinh phí công đoàn không đúng quy định.

+ Kích động, xuyên tạc, phỉ báng về công đoàn.

- Bổ sung hướng dẫn chi tiết các hành vi bị cấm trong việc phân biệt đối xử đối với người lao động, cán bộ công đoàn vì lý do thành lập, gia nhập hoặc hoạt động công đoàn gồm:

+ Yêu cầu tham gia, không tham gia/ra khỏi công đoàn Việt Nam để được tuyển dụng, giao kết/gia hạn hợp đồng lao động (HĐLĐ), hợp đồng làm việc (HĐLV);

+ Sa thải, kỷ luật, đơn phương chấm dứt HĐLĐ, HĐLV;

+ Không tiếp tục giao kết/gia hạn HĐLĐ, HĐLV;

+ Chuyển người lao động làm công việc khác;

+ Phân biệt đối xử về tiền lương, thưởng, phúc lợi, thời giờ làm việc, các quyền và nghĩa vụ khác;

+ Kỳ thị, phân biệt đối xử về giới, dân tộc, tôn giáo, tín ngưỡng… trong lao động;

+ Thông tin không đúng sự thật nhằm hạ thấp uy tín, danh dự của cán bộ công đoàn;

+ Hứa hẹn, cung cấp lợi ích vật chất, lợi ích phi vật chất để người lao động, cán bộ công đoàn không tham gia/thôi làm công đoàn/hành vi chống lại công đoàn…

- Bổ sung các hành vi nghiêm cấm gồm:

+ Không bảo đảm các điều kiện hoạt động công đoàn và cán bộ công đoàn

+ Không đóng kinh phí công đoàn; chậm đóng kinh phí công đoàn; đóng kinh phí công đoàn không đúng mức quy định; đóng kinh phí công đoàn không đủ số người thuộc đối tượng phải đóng; sử dụng kinh phí công đoàn không đúng quy định…

3. Cán bộ công đoàn được giám sát thực hiện thang, bảng lương được sửa đổi, bổ sung tại Luật Công đoàn 2024 so với khoản 3 Điều 10 Luật Công đoàn 2012, cụ thể:

Khoản 5 Điều 11 Luật Công đoàn 2024 quy định về quyền, trách nhiệm của công đoàn trong việc Đại diện, chăm lo và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của đoàn viên công đoàn và người lao động gồm: Tham gia xây dựng, ban hành và giám sát việc thực hiện thang lương, bảng lương, định mức lao động, quy chế trả lương, quy chế thưởng; nội quy lao động; kế hoạch, nội quy, quy trình, biện pháp bảo đảm an toàn, vệ sinh lao động; quy chế thực hiện dân chủ của cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp và các văn bản, nội dung khác theo quy định của pháp luật (quy định cũ tại khoản 3 Điều 10 Luật Công đoàn 2012: Tham gia với người sử dụng lao động trong việc xây dựng, ban hành thang lương, bảng lương, định mức lao động, quy chế trả lương, quy chế thưởng, nội quy lao động, quy chế thực hiện dân chủ của cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp và các văn bản, nội dung khác theo quy định của pháp luật).

4. Bổ sung đối tượng được tham gia công đoàn: sửa đổi, bổ sung Điều 5 Luật Công đoàn 2024 như sau (khoản 1 Điều 5):

- Bổ sung quyền của người lao động được tham gia công đoàn: Theo Luật Công đoàn 2024, người lao động Việt Nam được thành lập, gia nhập và hoạt động công đoàn. Do đó, người lao động Việt Nam làm việc không có quan hệ lao động trên lãnh thổ Việt Nam cũng được thực hiện quyền này.

- Bổ sung quyền gia nhập và hoạt động công đoàn cơ sở của người lao động là công dân nước ngoài làm việc tại Việt Nam theo hợp đồng lao động có thời hạn từ đủ 12 tháng trở lên.

5. Bổ sung các trường hợp miễn, giảm, tạm dừng đóng kinh phí công đoàn (Điều 30 Luật Công đoàn 2024)

- Doanh nghiệp, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã thực hiện giải thể, phá sản theo quy định của pháp luật thì được xem xét miễn số tiền chưa đóng kinh phí công đoàn.

- Doanh nghiệp, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã gặp khó khăn vì lý do kinh tế hoặc bất khả kháng thì được xem xét giảm mức đóng kinh phí công đoàn.

- Trường hợp doanh nghiệp, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã gặp khó khăn phải tạm dừng sản xuất, kinh doanh dẫn đến việc không có khả năng đóng kinh phí công đoàn thì được xem xét tạm dừng đóng kinh phí công đoàn trong thời gian không quá 12 tháng.

Hết thời hạn tạm dừng đóng, doanh nghiệp, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã tiếp tục đóng kinh phí công đoàn và đóng bù kinh phí công đoàn cho thời gian tạm dừng đóng. Thời hạn đóng bù chậm nhất là ngày cuối cùng của tháng tiếp theo tháng kết thúc việc tạm dừng đóng. Số tiền đóng bù bằng số tiền phải đóng của những tháng tạm dừng đóng.

- Chính phủ thống nhất với Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam quy định về việc miễn, giảm, tạm dừng đóng kinh phí công đoàn; quy định chi tiết các nội dung khác của Điều này.

6. Công đoàn Việt Nam là tổ chức thống nhất bao gồm 4 cấp sau đây (Điều 8 Luật Công đoàn 2024)

(1) Cấp trung ương là Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam;

(2) Công đoàn cấp tỉnh, ngành trung ương và tương đương bao gồm liên đoàn lao động tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi là liên đoàn lao động cấp tỉnh); công đoàn ngành trung ương; công đoàn tập đoàn kinh tế, công đoàn tổng công ty trực thuộc Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam;

(3) Công đoàn cấp trên trực tiếp cơ sở bao gồm liên đoàn lao động huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi là liên đoàn lao động cấp huyện); công đoàn ngành địa phương; công đoàn tập đoàn kinh tế, công đoàn tổng công ty không thuộc trường hợp quy định tại điểm b khoản này; công đoàn các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu kinh tế, khu công nghệ cao; công đoàn cấp trên trực tiếp cơ sở khác theo quy định của Điều lệ Công đoàn Việt Nam;

(4) Công đoàn cấp cơ sở bao gồm công đoàn cơ sở, nghiệp đoàn cơ sở.

- Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam quyết định thành lập và xác định cấp công đoàn đối với công đoàn đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt trên cơ sở quyết định của Quốc hội về thành lập đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt.

- Mô hình tổ chức công đoàn được xây dựng theo hướng mở, linh hoạt, phù hợp với nhu cầu, nguyện vọng chính đáng của đoàn viên công đoàn, người lao động, yêu cầu thực tiễn và quy định của pháp luật. Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam có trách nhiệm hướng dẫn việc thực hiện nội dung quy định tại khoản này.

- Điều kiện, trình tự, thủ tục thành lập, giải thể và chấm dứt hoạt động của tổ chức Công đoàn thực hiện theo quy định của Điều lệ Công đoàn Việt Nam.

7. Bổ sung quyền giám sát, phản biện xã hội của Công đoàn (Điều 16, 17 Luật Công đoàn 2024)

- Giám sát của Công đoàn bao gồm hoạt động tham gia giám sát với cơ quan nhà nước có thẩm quyền và hoạt động chủ trì giám sát.

- Theo đó, hoạt động tham gia giám sát với cơ quan nhà nước có thẩm quyền của Công đoàn thực hiện theo quy định của Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam 2015 và quy định khác của pháp luật có liên quan.

- Hoạt động chủ trì giám sát của Công đoàn mang tính xã hội, bao gồm việc theo dõi, phát hiện, xem xét, đánh giá, kiến nghị trong xây dựng và thực hiện chính sách, pháp luật về công đoàn, lao động, việc làm, tiền lương, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế, an toàn, vệ sinh lao động, thỏa ước lao động tập thể, thực hiện dân chủ ở cơ sở và chế độ, chính sách, pháp luật khác có liên quan trực tiếp đến quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động, tổ chức Công đoàn.

- Ngoài ra, công đoàn có quyền và trách nhiệm tham gia ý kiến, phản biện xã hội đối với dự thảo văn bản quy phạm pháp luật, quy hoạch, kế hoạch, chương trình, dự án, đề án của cơ quan nhà nước có liên quan trực tiếp đến quyền, lợi ích của đoàn viên công đoàn, người lao động.

- Ý kiến phản biện xã hội của Công đoàn được nghiên cứu tiếp thu, giải trình theo quy định của pháp luật.

Công đoàn có trách nhiệm đề xuất nội dung và thực hiện phản biện xã hội theo quy định của Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam 2015 và quy định khác của pháp luật có liên quan.

8. Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam sẽ thực hiện phân cấp thu, phân phối kinh phí công đoàn (Điều 31 Luật Công đoàn 2024)

Bổ sung quy định Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam thực hiện việc phân cấp thu, phân phối kinh phí công đoàn cụ thể: Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam thực hiện việc phân cấp thu, phân phối kinh phí công đoàn. Ở những nơi có tổ chức của người lao động tại doanh nghiệp, số kinh phí công đoàn dành cho cấp cơ sở được phân phối cho tổ chức của người lao động tại doanh nghiệp theo số thành viên của tổ chức này tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, số tiền đóng, tổng số người lao động tại doanh nghiệp tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc.